Badanie wzroku u dzieci i niemowląt

Badanie wzroku u dzieci i niemowląt jest bardzo ważne dla kontroli rozwoju młodego człowieka. Powinno odbywać się systematycznie, przynajmniej raz do roku. Wychwycenie nieprawidłowości lub jakichkolwiek wad wzroku ma ogromne znaczenie dla dzieci rozpoczynających edukację. Kiedy przeprowadza się pierwsze badanie wzroku w życiu dziecka? Jaki jest przebieg badania u niemowląt? Oto przewodnik dla rodziców.

Badanie wzroku u dzieci i niemowląt – co rodzic wiedzieć powinien?

• Pierwsze badanie wzroku dziecka
• Badanie wzroku u wcześniaków
• Badanie wzroku u niemowląt
• Rozwój wzroku u dziecka
• Niepokojące sygnały – kiedy z dzieckiem do okulisty?
• Badanie wzroku u 2-latka
• Badanie wzroku dziecka u specjalisty
• Dlaczego nie wolno lekceważyć zeza u dziecka?
• Jak wspierać rozwój wzroku dziecka?

Pierwsze badanie wzroku dziecka

Pierwsze badanie wzroku dziecka odbywa się tuż po przyjściu na świat. W pierwszej kolejności oczy noworodka są przemywane specjalnym płynem antyseptycznym oraz zakraplane preparatem przeciwzapalnym. Lekarz w ciągu trzech dni od narodzin wykonuje badanie wzroku niemowlęcia, by upewnić się, czy reaguje prawidłowo. To krótkie i proste czynności sprawdzające, czy gałka oczna i źrenice pracują normalnie. Zobacz jak objawia się małoocze.

Badanie wzroku u wcześniaków

Badanie wzroku u wcześniaków jest ogromnie ważne, ponieważ jest to grupa noworodków obarczona ryzykiem retinopatii wcześniaczej. Zbyt szybkie przyjście na świat wiąże się z niebezpieczeństwem niedorozwoju siatkówki. W przypadku wcześniaków mamy podstawy podejrzewać, że narząd wzroku nie zdążył się rozwinąć prawidłowo. Przez to mogą powstać wady w budowie naczyń.

Wcześniaki z powodu niedojrzałości tkanek łącznych, mogą doznawać proliferacji naczyniowo-włóknistej w siatkówce i ciele szklistym. Istnieje wówczas prawdopodobieństwo trakcyjnego odwarstwienia siatkówki.  Dlatego okulista powinien przeprowadzić badanie wzroku u wcześniaka w drugim, czwartym, ósmym i dwunastym tygodniu życia. Takie badanie będzie każdorazowo poprzedzone zakropleniem oczu dziecka preparatem powiększającym źrenice.

Badanie wzroku u niemowląt

Na badanie wzroku u niemowląt kieruje pediatra podczas kontroli stanu zdrowia. Jeżeli istnieją w rodzinie skłonności do chorób oczu i wad, np. do zeza, to jest to wskazaniem do badań specjalistycznych. Jeśli po narodzinach nie było żadnych niepokojących sygnałów – badanie wzroku niemowlaka odbywa się po trzecim miesiącu życia. Lekarz kieruje wiązkę światła do oka dziecka i weryfikuje reakcje. Sprawdź jak objawia się zaćma wrodzona.

Do badania wzroku u dzieci najmłodszych może być użyta także soczewka Volka, którą okulista posługuje się ręcznie – oglądając oko dziecka w znacznym powiększeniu. Innym powszechnie stosowanym urządzeniem do badania wzroku u dzieci i niemowląt, jest oftalmoskopia pośrednia z użyciem wziernika Fisona. Przypomina on latarkę czołówkę i pozwala przeprowadzić badanie u leżącego malucha.

Badając wzrok dziecka specjalista sprawdza czy ruchy gałek ocznych są prawidłowe oraz czy źrenice adekwatnie zmieniają swoją szerokość względem oświetlenia. Jeśli istnieją przesłanki, że dziecko jest zagrożone jaskrą – lekarz powinien przeprowadzić tonometrię, czyli badanie ciśnienia w oku.

Rozwój wzroku u dziecka

Dlaczego systematyczne badania wzroku u dziecka są tak ważne? Przede wszystkim chodzi o profilaktykę. Szybkie rozpoznanie nieprawidłowości daje ogromne szanse na całkowite wyleczenie. Organizm dziecka wyróżnia się dużą zdolnością regeneracji. W przypadku rozmaitych wad, odpowiednie działania i ćwiczenia pozwalają na osiągnięcie doskonałych rezultatów terapeutycznych. Warto by rodzice mieli świadomość jak widzi noworodek, ponieważ to właśnie najbliżsi mają możliwość codziennej obserwacji dziecka.

Niepokojące sygnały – kiedy z dzieckiem do okulisty?

Podczas codziennego kontaktu z dzieckiem warto zwracać uwagę na kilka zachowań, które mogą być sygnałem zaburzeń wzroku. Jeśli nie dostrzegamy postępów w rozwoju lub zachodzą jakieś zmiany – warto skonsultować się ze specjalistą. Kiedy należy udać się z dzieckiem do okulisty? Oto kilka wskazówek:

1) Reagowanie na światło

Reakcje dziecka na światło można zauważyć już w pierwszych dniach życia. Zanim wykształci się zdolność widzenia barw i kształtów – niemowlę rozróżnia światło i ciemność. Jeśli nagle włączymy lampę w domu lub wyjdziemy z dzieckiem na nasłonecznioną przestrzeń – maluch powinien w pierwszym odruchu zmrużyć powieki.

2) Symetryczność

Źrenice powinny być symetryczne oraz w ten sam sposób reagować na zmianę intensywności oświetlenia (czyli zwężać się w warunkach jasnych i rozszerzać się przy zmniejszeniu światła). Nierówność źrenic może być sygnałem kilku nieprawidłowości. Zobacz jak objawia się zespół kociego oka.  Zwróć uwagę na symetryczność tęczówek.

3) Skupienie wzroku

Wraz z postępami rozwoju, niemowlę nabywa stopniowo umiejętność skupiania wzroku. Zwykle na etapie drugiego i trzeciego miesiąca życia potrafi kontrolować ruchy gałek ocznych – zatrzymuje swój wzrok na interesujących je obiektach. Jeśli dziecko trzymiesięczne nie zaczyna przyglądać się mimice opiekunów, nie podąża wzrokiem za zabawką, a jego oczy wydają się rozbiegane – warto zasięgnąć porady pediatry.

4) Ruchy głowy

W kolejnych miesiącach rozwoju dziecko samo już porusza głową i obserwuje otaczający go świat. Rodzice powinni zwrócić uwagę na sposób i kierunki poruszania głową. Niepokój mogą wzbudzić nietypowe ruchy, przechylanie głowy (np. patrzenie z ukosa). Dziecko może reagować w ten sposób, gdy widziany obraz ma jakieś deformacje. Maluch odruchowo kompensuje niedostatek widoczność i próbuje ją sobie ustawić.

Bez względu na wiek niepokojącym objawem jest charakterystyczny biały refleks w źrenicy (uwidaczniający się często na zdjęciu). Leukokoria może świadczyć m.in. o rozwoju nowotworu najczęstszego właśnie u małych dzieci.

Zobacz na czym polega badanie VEP.

Badanie wzroku u 2-latka

Zastanawiasz się jak wygląda badanie wzroku u 2-latka? Kontrola wzroku u dzieci zasadniczo powinna odbywać się w ramach bilansów u pediatry, czyli w wieku dwóch, czterech, sześciu i dziesięciu lat. Badanie wzroku u 2-latka jest już najbardziej możliwe, bo młody człowiek potrafi już współpracować i odpowiadać na pytania i polecenia. Sprawdź jakie badania wykonasz u okulisty na NFZ?

Do badania wzroku dwulatka wykorzystywane są tablice Snellena w wersji dla najmłodszych, czyli zamiast cyfr i liter mamy do dyspozycji obrazki, które dziecko umie rozpoznać i nazwać. Innym sposobem badania wzroku 2-latka jest cover test, który umożliwia rozpoznanie zeza.

Badanie wzroku dziecka u specjalisty

Pełne badanie wzroku dziecka powinno być przeprowadzone przez okulistę, bowiem wymaga to specjalistycznego sprzętu. Do tego rodzaju diagnostyki należy badanie dna oka, które jest poprzedzone zakropleniem oczu preparatem, który blokuje akomodację oka. Przez kilka godzin po badaniu maluchowi będzie towarzyszyć dyskomfort, nadwrażliwość na światło i zamglony obraz.

W przypadku podejrzenia problemów ze wzrokiem dziecka, warto skorzystać z porady ortoptysty. To specjalizacja, która skupia się na nieprawidłowościach widzenia obuocznego. Ważnym urządzeniem, którym posługuje się ortoptysta, jest synoptofor. To aparat służący do badania kąta zeza i zaburzeń widzenia przestrzennego. Dość często występującym problemem ze wzrokiem u małych pacjentów jest twz. leniwe oko.

Badania wzroku u dziecka powinny obejmować:

- akomodację, czyli zdolność do dostosowania ostrości wzroku z bliska i z daleka
- prawidłowość obuocznego widzenia
- umiejętność skupienia wzroku na wskazanym obiekcie
- ruchomość i równowagę sensoryczną gałek ocznych

Rozpoznanie wad wzroku jest szalenie ważne, bowiem dziecko (szczególnie młodsze – przed rozpoczęciem nauki) nie potrafi zrozumieć w czym problem. Nie umie nazwać swojego problemu, nie ma porównania tak jak dorosły człowiek, który zauważa pogorszenie widzenia.

Dlaczego nie wolno lekceważyć zeza u dziecka?

Badanie wzroku u dzieci ma na celu wychwycenie nieprawidłowości na tyle szybko, by można było skorygować wady. Jest to możliwe, bowiem narząd wzroku u młodej osoby charakteryzuje się niezwykłą elastycznością. Zez jest jedną z przypadłości, którą można zniwelować za pomocą ćwiczeń.

Niestety nadal można spotkać się z fałszywym przekonaniem, jakoby zez u dziecka był czymś niegroźnym, dziecięcą cechą, która sama przeminie. To szkodliwy mit. Dlatego nie wolno zwlekać z podjęciem działań, gdy zauważymy nierówną pracę oczu. Do zdiagnozowania zeza służy badanie na synoptoforze.

Największe szanse na unormowanie funkcji oka dziecka istnieją do szóstego roku życia. U starszego dziecka nadal można uzyskać bardzo dobre rezultaty, jednak im później podjęte będą diagnostyczne badania wzroku u dziecka, tym ten proces będzie nieco wolniejszy.

Jak wspierać rozwój wzroku dziecka?

Regularne badania wzroku u dziecka to fundament sprawności i pewności siebie. Ma to duże znaczenie w momencie rozpoczęcia edukacji – by nic nie stało na przeszkodzie w nauce i rozwoju zainteresowań. Jeśli rodzice zmagają się z jakąś wadą wzroku lub chorobą okulistyczną, powinni szczególnie dbać o regularność badań wzroku u dziecka. Skłonności do problemów ze wzrokiem mogą być dziedziczne.

Ćwiczenia oczu bez względu na wiek pomogą utrzymać wzrok w dobrej kondycji. Pamiętaj także jak ważna jest zrównoważona dieta bogata w witaminy i minerały. Dla wzroku ogromne znaczenie ma luteina.
 

Bibliografia

1. A. Bell, M. Rodes, L. Kellar, Childhood eye examination [w:] American family physician 2013 Aug 15;88(4) (dostęp: 02.06.2023).
2. V. Weinstock, D. Weinstock, S. Kraft, Screening for childhood strabismus by primary care physicians [w:] Canadian family physician 1998 Feb.44 (dostęp: 02.06.2023).
3. L. Mehner, J. Singh, Ocular Disorders in the Newborn [w:] NeoReviews 2021 Jul.22(7) (dostęp: 02.06.2023).
4. E. Lachowicz, N. Modrzejewska, Problemy okulistyczne związane z okresem noworodkowym [w:] Pediatria po dyplomie 2015/06 (dostęp: 02.06.2023)