Czy można zapobiec prezbiopii?
Starzenie się organizmu to proces nieuchronny, a jego oznaki widoczne są nie tylko na skórze czy w układzie ruchu, lecz także w narządzie wzroku. Jednym z objawów fizjologicznego starzenia się oka jest prezbiopia, znana również jako starczowzroczność. Zwykle pojawia się po 40. roku życia i objawia się stopniowym pogarszaniem widzenia z bliska. Wielu pacjentów zadaje sobie pytanie: czy można zapobiec prezbiopii?, a jeśli nie – czy da się chociaż opóźnić jej wystąpienie lub złagodzić przebieg? Odpowiemy na wszystkie nurtujące pytania!
Najważniejsze informacje:
- Czym jest prezbiopia? Definicja i przyczyny starczowzroczności
- Jakie są objawy prezbiopii?
- Kiedy zaczyna się prezbiopia? Czynniki ryzyka i tempo rozwoju
- Czy da się zapobiec prezbiopii?
- Jak dbać o oczy, by zmniejszyć objawy prezbiopii?
- Jak można korygować prezbiopię?
Czym jest prezbiopia? Definicja i przyczyny starczowzroczności
Prezbiopia, nazywana również starczowzrocznością, to naturalny efekt starzenia się narządu wzroku. Objawia się stopniowym pogarszaniem ostrości widzenia z bliska, zazwyczaj pojawiającym się po 40. roku życia i dotyczy każdego z nas.
U podłoża prezbiopii leży utrata elastyczności soczewki oka. W młodości soczewka z łatwością zmienia swój kształt dzięki skurczom mięśnia rzęskowego, co umożliwia ostre widzenie zarówno z bliska, jak i z daleka. Proces ten nazywamy akomodacją. Z wiekiem jednak soczewka twardnieje i traci zdolność zmiany krzywizny, przez co skupianie wzroku na bliskich obiektach staje się coraz trudniejsze.
Prezbiopia nie jest chorobą, lecz fizjologicznym procesem starzenia się oka. Choć może być uciążliwa, nie prowadzi sama w sobie do trwałej utraty wzroku.
Jakie są objawy prezbiopii?
Pierwsze objawy prezbiopii są zazwyczaj subtelne. Najczęściej pojawiają się trudności z:
- czytaniem drobnego druku, np. na ulotkach, metkach czy etykietach,
- korzystaniem z telefonu komórkowego lub zegarka,
- widzeniem szczegółów na zdjęciach,
- wykonywaniem precyzyjnych czynności manualnych (np. szycie, pisanie, nawlekanie igły).
Wielu pacjentów zauważa, że zaczynają odsuwać tekst na większą odległość od oczu, aby go wyraźnie przeczytać. Często potrzebne jest też intensywniejsze oświetlenie, a próby długotrwałego czytania kończą się uczuciem zmęczenia oczu, pieczeniem, a nawet bólami głowy. Objawy są bardziej dokuczliwe wieczorem lub po długim czasie pracy z bliska.
Kiedy zaczyna się prezbiopia? Czynniki ryzyka i tempo rozwoju
Proces twardnienia soczewki oka rozpoczyna się już około 10. roku życia, ale pierwsze zauważalne objawy pojawiają się zazwyczaj między 40. a 45. rokiem życia. Tempo rozwoju prezbiopii jest indywidualne – u jednych objawy występują wcześniej, u innych później. Do czynników, które mogą przyspieszać rozwój starczowzroczności, należą:
- choroby przewlekłe, takie jak cukrzyca, miażdżyca, nadciśnienie tętnicze,
- choroby neurologiczne, m.in. stwardnienie rozsiane,
- przewlekłe zmęczenie wzroku w wyniku intensywnej pracy z bliska,
- palenie tytoniu – istnieją doniesienia o związku z wcześniejszym początkiem prezbiopii,
Warto również zaznaczyć, że osoby krótkowzroczne mogą przez pewien czas niwelować objawy prezbiopii, zdejmując okulary do czytania. Z kolei osoby nadwzroczne często odczuwają objawy starczowzroczności wcześniej i intensywniej.
Czy da się zapobiec prezbiopii?
Krótka odpowiedź brzmi: nie. Prezbiopia jest nieuniknionym skutkiem fizjologicznego starzenia się oka i nie ma obecnie naukowo potwierdzonych metod, które pozwalałyby ją opóźnić, zatrzymać czy odwrócić. Mięśnie oka można ćwiczyć, ale nawet regularne treningi akomodacji nie zapobiegają utracie elastyczności soczewki.
Popularne w internecie zestawy ćwiczeń wzroku mogą poprawić komfort pracy z bliska i złagodzić objawy zmęczenia oczu, jednak nie zmieniają struktury ani funkcji soczewki. Podobnie zdrowy styl życia, choć ma ogromne znaczenie dla ogólnej kondycji oczu, nie zapobiega bezpośrednio prezbiopii.
Jak dbać o oczy, by zmniejszyć objawy prezbiopii?
Choć nie da się zapobiec samemu zjawisku, można zmniejszyć nasilenie objawów poprzez właściwą profilaktykę i dbanie o higienę wzroku. Oto kilka praktycznych zaleceń:
Zasada 20-20-20
Podczas pracy przy komputerze warto co 20 minut spojrzeć na obiekt oddalony o 20 stóp (ok. 6 metrów) na co najmniej 20 sekund. Taki mikroodpoczynek pomaga rozluźnić mięśnie akomodacyjne i zmniejsza zmęczenie wzroku.
Dbanie o odpowiednie oświetlenie
Czytanie i praca z bliska powinny odbywać się w dobrze oświetlonych pomieszczeniach. Silne światło sprzyja zwężeniu źrenicy, co poprawia głębię ostrości.
Nawilżanie oczu
Z wiekiem spada ilość i jakość łez, co może prowadzić do zespołu suchego oka i nasilać objawy prezbiopii. Warto regularnie stosować nawilżające krople do oczu, unikać klimatyzacji i stosować nawilżacze powietrza.
Zdrowa dieta i styl życia
Dieta bogata w witaminy A, C, E, luteinę, zeaksantynę oraz cynk wspiera zdrowie siatkówki i naczyń krwionośnych oka. Regularna aktywność fizyczna poprawia krążenie, także w obrębie gałki ocznej. Jest to element profilaktyki chorób oczu związanych z wiekiem.
Jak można korygować prezbiopię?
Choć nie da się zapobiec ani zatrzymać prezbiopii, istnieje wiele skutecznych metod pozwalających na wyraźne widzenie.
Okulary do czytania
To najprostsza forma korekcji prezbiopii. Okulary te zawierają szkła skupiające (plusowe), które kompensują utratę akomodacji. Ich moc dobierana jest indywidualnie w zależności od wielkości wady refrakcji, wieku oraz potrzeb pacjenta. Choć są skuteczne, wymagają każdorazowego zakładania przy pracy z bliska, co dla wielu osób może być uciążliwe.
Okulary progresywne i dwuogniskowe
Alternatywą dla tradycyjnych okularów do czytania są szkła dwuogniskowe i progresywne. Te pierwsze zawierają dwie wyraźnie oddzielone strefy widzenia – górną do dali i dolną do bliży. Z kolei szkła progresywne charakteryzują się płynnym przejściem między mocami, co umożliwia ostre widzenie na wszystkie odległości – zarówno do bliży, jak i do dali oraz na odległości pośrednie. Są estetyczniejsze i bardziej komfortowe w codziennym użytkowaniu, ale wymagają okresu adaptacji.
>>> Sprawdź: soczewki kontaktowe a okulary progresywne – porównanie dla osób 40+
Soczewki kontaktowe w korekcji prezbiopii
Dla osób, które nie chcą lub nie mogą nosić okularów, doskonałą alternatywą są soczewki kontaktowe przeznaczone specjalnie dla osób z prezbiopią. Współczesna optyka oferuje kilka rozwiązań, dopasowanych do indywidualnych potrzeb użytkowników:
Soczewki multifokalne (progresywne)
To nowoczesne soczewki kontaktowe zaprojektowane tak, aby umożliwiać ostre widzenie na różnych odległościach – zarówno z bliska, jak i z daleka. Wykorzystują one różne strefy optyczne w obrębie jednej soczewki, które są odpowiedzialne za widzenie z różnych dystansów. Mózg uczy się wybierać odpowiedni obraz w zależności od potrzeb.
Ich zaletą jest naturalne pole widzenia i swoboda ruchu. W początkowym okresie może wystąpić konieczność adaptacji – mózg musi nauczyć się selekcjonować odpowiedni obraz spośród wielu stref ogniskowania.
Monowizja
To alternatywny system korekcji, w którym jedno oko (najczęściej dominujące) korygowane jest do dali, a drugie – do bliży. Choć może wydawać się nienaturalne, wiele osób adaptuje się do tego rozwiązania bardzo dobrze. Mózg automatycznie zaczyna wykorzystywać odpowiednie oko do konkretnych zadań.
Należy jednak podkreślić, że monowizja może wpływać na widzenie stereoskopowe i poczucie głębi, dlatego nie każdy pacjent będzie dobrym kandydatem do tej metody.
>>> Dowiedz się: soczewki jednoogniskowe, dwuogniskowe a multifokalne – jaka jest różnica?
Wybór odpowiednich soczewek kontaktowych do korekcji prezbiopii powinien być poprzedzony dokładnym badaniem okulistycznym lub optometrycznym oraz aplikacją soczewek próbnych. Niekiedy konieczne jest przeprowadzenie kilku próbnych aplikacji, aby dobrać optymalne rozwiązanie – nie tylko pod względem korekcji wzroku, ale również komfortu i stylu życia pacjenta.
Bibliografia:
- InformedHealth.org [Internet]. Cologne, Germany: Institute for Quality and Efficiency in Health Care (IQWiG); 2006-. Overview: Age-related farsightedness (presbyopia) [Updated 2023 Oct 4]. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK423833/
- https://www.everydayhealth.com/presbyopia/presbyopia-be-prevented/
- https://www.health.harvard.edu/diseases-and-conditions/presbyopia-a-to-z
- https://www.aoa.org/healthy-eyes/eye-health-for-life/adult-vision-41-to-60-years-of-age
- https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/8577-presbyopia
Absolwentka Politechniki Wrocławskiej na kierunku Optometria oraz wielu kursów branżowych. Specjalizuje się w badaniu refrakcji wzroku oraz kontaktologii, czyli dobieraniu soczewek kontaktowych miękkich. Od ponad 10 lat pracuje w branży związanej z korekcją wzroku jako optometrysta pracujący w gabinecie. Pomaga pacjentom przeprowadzając badania wad refrakcji, dobierając okulary oraz soczewki kontaktowe.
