Zapalenie rogówki

Rogówka to wypukła, zewnętrzna część warstwy oka. Znajduje się w jego przedniej części i pełni niezwykle istotną funkcję w procesie widzenia. W końcu przepuszcza promienie świetlne do gałki ocznej, a do tego załamuje je w odpowiedni sposób. Dochodzi do tego w prawidłowy sposób jedynie wtedy, gdy rogówka jest przezroczysta. Dlatego stan zapalny może to zaburzyć, a tym samym wpłynąć negatywnie na jakość widzenia.

Przyczyny zapalenia rogówki

Zapalenie rogówki jest wywoływane przez wniknięcie w obręb gałki ocznej drobnoustrojów chorobotwórczych – mogą to być bakterie, grzyby, pierwotniaki czy wirusy. W konsekwencji dochodzi do nacieków zapalnych, co znowu prowadzi do utraty przezroczystości rogówki. Istnieją również inne przyczyny, które warto wziąć pod uwagę np. obecność antygenu alergizującego bądź uszkodzenie unerwienia rogówki.

Zwróć uwagę na to, że przyczyny zapalenia rogówki mogą przybrać dwie postacie – wrzodziejące i niewrzodziejące. Różnią się tym, że w pierwszym przypadku dochodzi do uszkodzenia nabłonka rogówki, a w drugim nie jest uszkodzony. Tego rodzaju stan zapalny oka zwiększa ryzyko rozwoju m.in. zaćmy jądrowej.

Warto zaznaczyć, że kolejną częstą przyczyną wystąpienia stanu zapalnego jest przerwanie ciągłości nabłonka rogówki, co może wynikać z urazu mechanicznego oka. Oprócz tego schorzenie może wynikać z nieprawidłowego noszenia soczewek kontaktowych, zaburzeń w składzie filmu łzowego, stosowania zanieczyszczonych leków okulistycznych, problemów z odpornością organizmu oraz niedomykalnością powiek¹.

Objawy zapalenia rogówki

W zależności od przyczyny, rodzaju oraz stopnia rozwinięcia objawy zapalenia rogówki mogą mieć umiarkowany lub bardziej intensywny przebieg. Szczególnie odnosi się to do odczuwanego bólu oczu. Stan zapalny może też powodować upośledzenie wzroku, światłowstręt, uczucie piasku w oczach i widoczne zaczerwienienia².  Oprócz tego często występuje obrzęk powieki oraz wydzielina śluzowo-ropna w worku spojówkowym – zazwyczaj jest widoczna od rana, czyli tuż po przebudzeniu.

Zapalenie rogówki wiąże się także z innymi symptomami np. widoczną szarą lub białą plamą i matową powierzchnią tej części oka.

Jeśli stan zapalny rogówki nie będzie prawidłowo leczony, to może dojść do wielu nieodwracalnych skutków. Zagrożeniem jest przede wszystkim przepuklina błony Descemeta, co może doprowadzić nawet do pęknięcia rogówki. Powikłaniem spowodowanym nieleczonym zapaleniem rogówki może być keratopatia.

Rodzaje zapalenia rogówki

Bakteryjne zapalenie rogówki

Jednym z najpowszechniejszych rodzajów zapalenia rogówki jest to spowodowane przez bakterie. Wówczas przyczyną może być uraz mechaniczny lub niewłaściwe noszenie soczewek kontaktowych – wtedy dochodzi do zakażenia bakterią Pseudomonas aeruginosa³.  Charakterystyczne jest też zmętnienie rogówki koloru białego, co jest wywoływane przez gronkowce złociste.

Wirusowe zapalenie rogówki

Zazwyczaj wirusowe zapalenie rogówki dotyka osoby o obniżonej odporności. Wtedy zakażenie jest wywoływane przez adenowirusy lub wirusy z grupy Herpes. Wiąże się to z występowaniem wielu uporczywych dolegliwości m.in. bólów głowy, złego samopoczucia i powiększenia węzłów chłonnych przyusznych. Charakterystyczne jest także widoczne zaczerwienieni spojówki oraz koliste zmętnienia – jednak one pojawiają się dopiero po kilku dniach od zakażenia wirusem⁴.  Zmętnienia mogą powodować trudności w widzeniu, co wynika z nieprawidłowego rozpraszania światła. Warto zaznaczyć, że przy tym zakażeniu spojówka zdrowieje w ciągu mniej więcej tygodnia, ale objawy rogówkowe mogą się utrzymywać nawet przez kilka miesięcy.

Istnieją także inne wirusy, powodujące stan zapalny rogówki. Powszechne jest zakażenie wywołane wirusem opryszczki typu I. Takie schorzenie prowadzi do ubytku nabłonka rogówki, zapalenia martwiczego lub głębokiego zapalenie tarczowatego.

Kolejnym przykładem wirusowego zapalenia jest półpasiec oczny, które ma postać pieniążkowatych i punktowych ubytków nabłonka rogówki. Zwróć uwagę na to, że półpasiec oczny może też prowadzić do problemów skórnych, czyli pęcherzyków na czole, powiekach i nosie.

Grzybicze zapalenie rogówki

Grzybicze zapalenie rogówki jest związane z kontaktem z keratomycosis. Wyróżnia się biało-szarym owrzodzeniem w kształcie krateru. Poza tym jego centralna część jest sucha, widoczne są również puszyste, białe strzępki. Przyczyny tego typu schorzenia mogą być naprawdę różne, ale przede wszystkim wiążą się to z kontaktem rogówki z drewnem np. w wyniku urazu podczas pracy w tartaku lub na roli. Za zakażenie mogą też odpowiadać zanieczyszczone płyny do pielęgnacji soczewek kontaktowych⁵.

Pierwotniakowe zapalenie rogówki

Silny ból oka po potarciu ręką oraz pierścieniowate przymglenia rogówki to charakterystyczne objawy zapalenia rogówki, wywołanego przez pierwotniaki. Przyczyną tego schorzenia są przede wszystkim soczewki kontaktowe⁶.  

Głębokie zapalenie rogówki

Zazwyczaj głębokie zapalenie rogówki wiąże się z wystąpieniem niektórych chorób typu gruźlica, bruceloza oraz kiła. Charakteryzuje się ubytkiem nabłonka rogówki w kształcie stożka – przede wszystkim tak wygląda to schorzenie, gdy przyczyną jest zapalenie porażenne rogówki, wynikające z porażenia nerwu twarzowego.

Jak diagnozuje się zapalenie rogówki?

Tak naprawdę już szczegółowy wywiad lekarski może pomóc w prawidłowym zdiagnozowaniu zapalenia rogówki. Wiąże się to również z charakterystycznym wyglądem oka. Dużo trudniejsze jest określenie przyczyny tego schorzenia, co jest niezbędne do rozpoczęcia leczenia. W tym celu specjalista zadaje dodatkowe, a przede wszystkim bardziej szczegółowe pytania np.:

• od kiedy występują widoczne objawy,
• czy pacjent nosi soczewki kontaktowe,
• czy pacjent przechodził operacje okulistyczne – jeśli tak, to kiedy i z jakiej przyczyny,
• jakie choroby ogólnoustrojowe najczęściej występują u pacjenta,
• czy wcześniej pacjent miał już problemy z zapaleniem rogówki,
• czy u pacjenta występują czynniki ryzyka, które mogą zwiększyć ryzyko stanu zapalnego⁷.

Oprócz dokładnego wywiadu konieczne są też testy laboratoryjne, ponieważ pozwalają wykryć ewentualne wirusy, które mogłyby powodować zapalenie rogówki. Wykonywane jest również badanie lampą szczelinową. W niektórych przypadkach okulista decyduje się także na badanie obrazowe przedniego oka. Diagnostyka rogówki na poziomie komórkowym jest możliwa dzięki badaniu w mikroskopie konfokalnym.

W diagnostyce zapalenia rogówki istotną rolę odgrywa ocena wydzielania łez, czyli test Schirmera.

Leczenie zapalenia rogówki

Metody leczenia zapalenia rogówki są uzależnione od przyczyny schorzenia. W przypadku zakaźnego zapalenia konieczne jest szybkie działanie, ponieważ choroba dynamicznie postępuje. Dlatego ważne jest pozbycie się patogenu. W tym celu stosowane są specjalistyczne substancje np. ofloksacyna i lewofloksacyna – jednak te roztwory sprawdzają się jedynie przy bakteryjnym zakażeniu.

Niekiedy specjaliści zalecają włączenie do leczenia kropli powiększających źrenicę np. atropinę.
Jeśli u pacjenta występuje nawracające zapalenie rogówki i spojówki, to stosowane jest jedynie objawowe leczenie przy pomocy kropli nawilżających oraz antybiotyków. Przede wszystkim ma to związek z brakiem odpowiedniej substancji, hamującej namnażanie się adenowirusów. W przypadku zakażenia wirusem z grupy Herpes konieczne jest stosowanie maści ocznych.

Leki przeciwgrzybicze oraz te do podawania ogólnego sprawdzą się natomiast podczas leczenia grzybiczego zapalenia rogówki.

Pierwotniakowe zapalenie leczenie rogówki leczy się przy pomocy maści z propamidyny oraz specjalnymi kroplami.

Jeśli doszło do zapalenia rogówki, w wyniku której powstały blizny, to zalecane jest ich operacyjne usunięcie⁸. Dzięki temu pacjent odzyska ostrość widzenia.

Domowe sposoby na leczenie zapalenia rogówki

Domowe metody nigdy nie powinny zastępować właściwego leczenia zapalenia rogówki. Jednak możesz stosować te sposoby, aby przyspieszyć ten proces, ukoić ból i nieco zmniejszyć uporczywe dolegliwości. W takim przypadku postaw na prawidłową higienę oczu i rąk, a do tego aplikuj nawilżające krople do oczu – najlepiej te bez konserwantów. Jeśli na co dzień nosisz soczewki kontaktowe, to zrezygnuj z nich, dopóki występuje stan zapalny. Pomocne są również napary z ziół np. rumianku, wyróżniającego się właściwościami łagodzącymi stany zapalne. Do dyspozycji masz również okłady z herbaty, które przynoszą ulgę zmęczonym i przekrwionym oczom⁹.

Do ustąpienia objawów stanu zapalnego zrezygnuj ze stosowania cieni i kredek do oczu, a także tuszu do rzęs. Wybieraj też naturalne, lekkie oraz łagodzące produkty do pielęgnacji.

Profilaktyka zapalenia rogówki

W skuteczny sposób można uniknąć zachorowania na zapalenie rogówki. Przede wszystkim konieczne jest zadbanie o prawidłową higienę – nie tylko tę osobistą, ale również podczas pracy. Szczególnie w warunkach, gdzie może dojść do urazów rogówki – wtedy pomocne są okulary ochronne. Poza tym warto stosować krople nawilżające. Jeśli nosisz soczewki kontaktowe, to pamiętaj o myciu ich w płynie pielęgnacyjnym, noś je zgodnie z zaleceniami producenta, a do tego zawsze myj ręce podczas ich zakładania i dotykania powierzchni oczu.

W przypadku wystąpienia zaburzenia składu lub wydzielania filmu łzowego to niezbędne są tzw. sztuczne łzy, okulary ochronne oraz te z filtrem UV.

[1] za: https://www.mp.pl/pacjent/okulistyka/chorobyoczu/chorobyrogowkiitwardowki/94600,zapalenie-rogowki [dostęp: 04.05.2022]
[2] za: "Ophthalmology & Visual Sciences". Chicago Medicine [dostęp: 04.05.2022]
[3] za:  A, Marquart ME, Fratkin JD, McCormick CC, Caballero AR, Gatlin HP, O'Callaghan RJ (2009). "Properties of PASP: A Pseudomonas Protease Capable of Mediating Corneal Erosions" [dostęp: 04.05.2022]
[4] za:  https://voigtklinikaoka.pl/blog/zapalenie-rogowki-typy-rodzaje-objawy-i-mozliwe-powiklania/ [dostęp: 04.05.2022]
[5] za:  https://www.mp.pl/pacjent/okulistyka/chorobyoczu/chorobyrogowkiitwardowki/94600,zapalenie-rogowki [dostęp: 04.05.2022]
[6] za:  Lorenzo-Morales, Jacob; Khan, Naveed A.; Walochnik, Julia (2015). "An update on Acanthamoeba keratitis: diagnosis, pathogenesis and treatment" [dostęp: 04.05.2022]
[7] za:  https://instytutoka.pl/rogowka-oka-zapalenie/ [dostęp: 04.05.2022]
[8] za:  https://voigtklinikaoka.pl/blog/zapalenie-rogowki-typy-rodzaje-objawy-i-mozliwe-powiklania/ [dostęp: 04.05.2022]
[9] za:  Hanna Małecka, Zapalenie spojówek, Medycyna Rodzinna 1/2007 [dostęp: 04.05.2022]