Jak widzi niemowlak? Jak widzi dziecko do 1. roku życia?

Niektóre zmysły, np. słuch, smak czy dotyk wykształcają się już w życiu płodowym, ze wzrokiem jest jednak inaczej, bowiem sam proces widzenia wiąże się również z interpretacją dostrzeganych obrazów – by do tego doszło mózg musi się tego „nauczyć”, cały proces trwa aż kilkanaście miesięcy. Jak zatem widzi dziecko? Jakie zachowania powinny zaniepokoić rodziców? Odpowiemy na wszystkie nurtujące pytania!

Tego dowiesz się z naszego wpisu poradnikowego:

• Rozwój widzenia
• Widzenie dziecka w 1. miesiącu życia
• Widzenie dziecka w 2-3. miesiącu życia
• Widzenie dziecka w 3-5. miesiącu życia
• Widzenie dziecka w 5-7. miesiącu życia
• Widzenie dziecka w 7-12. miesiącu życia

Rozwój widzenia

Prawidłowy przebieg rozwoju widzenia jest niezwykle ważny, ponieważ wpływa na jakość życia dziecka, a później dorosłego człowieka. Umiejętności widzenia uczymy się całe życie, jednak największe zmiany zachodzą w ciągu jego pierwszych dwóch lat, dlatego okres ten uznaje się za najważniejszy w rozwoju widzenia. 

By widzenie mogło rozwijać się w prawidłowy sposób, dziecko musi posiadać sprawny układ wzrokowy. Warunkiem tego jest zdrowa gałka oczna, nerw wzrokowy, a także cała droga wzrokowa i odpowiednie części kory mózgowej. Bardzo istotna jest zatem rola rodzica. Powinien on obserwować oraz kontrolować zachowania dziecka, ponieważ mogą one sygnalizować problemy ze wzrokiem już w pierwszych dniach i miesiącach życia. W przeciągu trzech miesięcy od urodzenia, dziecko powinno zostać poddane badaniu i ocenie wzroku przez specjalistę. Jest to szczególnie istotne w przypadku wcześniaków lub dzieci z ciąż zagrożonych.

Jakiekolwiek zakłócenia prawidłowego rozwoju widzenia w pierwszych sześciu miesiącach życia mogą prowadzić do trwałych i nieodwracalnych ograniczeń w tej kwestii. To właśnie w tym czasie dochodzi do gwałtownych zmian w układzie wzrokowym. Rozwija się bowiem ostrość wzroku, akomodacja i widzenie obuoczne. Kontrola widzenia oraz ewentualny wpływ na jej przebieg poprzez zastosowanie odpowiedniej korekcji, pomocy optycznych lub odpowiednie ćwiczenia pozwolą dziecku na lepszy rozwój ogólny. 
Jak widzi dziecko w poszczególnych miesiącach życia?

Widzenie dziecka w 1. miesiącu życia

Dziecko początkowo widzi około 30 razy gorzej niż dorosły człowiek. Niedoskonały wzrok to dla niemowlaka naturalna ochrona przed natłokiem informacji ze środowiska zewnętrznego. W pierwszych tygodniach życia, widzi ono najostrzej z odległości około 20-30 cm, czyli takiej, jaka dzieli dziecko od twarzy mamy podczas karmienia. Jako obiekt obserwacji wybiera ono w tym czasie twarz człowieka. Co ciekawe najczęściej skupia wzrok na oczach, następnie na nosie oraz preferuje osoby mówiące oraz uśmiechające się i to im dłużej się przypatruje. Sprawdź jakie są objawy zaćmy wrodzonej.

W okresie tym pojawia się również odruch rogówkowy oraz reakcja źrenic na światło. Zbyt silne światło razi delikatne oczy dziecka i pojawia się ich odruchowe zamykanie, a nawet zaciskanie powiek. W ciemności natomiast zaobserwować można, że oczy dziecka są szeroko otwarte. Największe zainteresowanie wśród przedmiotów otaczających dziecko, wzbudzają te o kontrastowych, najlepiej czarno-białych kolorach. Wzrok przyciągają również proste pionowe i poziome wzory o dużych rozmiarach i wyraźnych konturach. 

Niepokojące objawy u dziecka w 1. miesiącu życia:

• wyraźna różnica w wielkości gałek ocznych, wyglądzie oczu oraz powiek, nierówne źrenice, różna wielkość szpary powiekowej;
• mimowolne ruchy oczu, które wskazywać mogą na oczopląs wrodzony;
• opadająca powieka podczas otwierania oczu;
• odchylanie jednego lub obu oczu od właściwego ułożenia (zez), np. w kierunku nosa, skroni lub czoła;
• ciągłe uciskanie oczu piąstkami;
• zaczerwienienie oczu, nadmierne łzawienie lub pojawienie się wydzieliny, np. ropnej.

Widzenie dziecka w 2-3. miesiącu życia

W tym okresie dziecko zaczyna intensywnie wpatrywać się w źródła światła, błyszczące przedmioty oraz jaskrawe kolory. Interesują go jasne ściany lub okna w otoczeniu. Dziecko zaczyna również reagować na źródła dźwięku, kierując oczy w ich kierunku. W tym okresie rodzice zauważyć mogą również, że znacznie dłużej wpatruje się w twarze najbliższych osób, a nawet odwzajemnia ich uśmiech. Większe zainteresowanie wzbudzają również umieszczone nad głową zabawki, a nawet własna ręka, której coraz dokładniej się przygląda.

Większość dzieci powyżej 2. miesiąca życia ma już wykształconą zdolność odpowiedzi akomodacji stosowną do odległości obserwacji. W tym okresie rozwija się również koordynacja obu gałek ocznych, przez co dziecko może okresowo zezować. Pojawia się również zdolność do ruchów konwergencyjnych, czyli zbieżnego ustawienia gałek ocznych w bliskiej odległości obserwacji. 

Niepokojące objawy w 2-3. miesiącu życia:

• nie skupianie wzroku na twarzy rodzica;
• nadwrażliwość na światło;
• zwracanie uwagi na przedmiot znajdujące się tylko po jednej stronie ciała lub wyraźne ustawianie głowy w jedną stronę i patrzenie tylko tym okiem;
• reagowanie na bodźce lub ruch zlokalizowany z boku głowy, a nie na wprost;
• drgania lub wyraźne i częste odchylenia oczu;
• brak kontaktu wzrokowego i odwzajemniania uśmiechu. 

>> Sprawdź na czym polega ślepota Lebera

Widzenie dziecka w 3-5. miesiącu życia

Dziecko w tym czasie wyraźne skupia wzrok na przedmiotach oddalonych o około 1 metr. W tym czasie. Postrzeganie kolorów u dziecka jest zbliżone do widzenia barw przez dorosłego, jednak całkowity proces kształtowania się układu wzrokowego kształtuje się po roku życia. Pojawia się również akomodacja z odległości 13-50 cm. Dziecko z zainteresowaniem ogląda własne ręce, przenosi wzrok z dłoni na inne obiekty oraz przekłada zabawki z ręki do ręki. 

W tym okresie następuje równie rozwój stereopsji, czyli widzenia przestrzennego. Prawidłowo rozwijające się niemowlę jest w tym okresie wrażliwe na różnice położenia obrazów obserwowanego obiektu. Największe tempo rozwoju widzenia stereoskopowego przypada na 4-6. miesiąc życia.

Niepokojące objawy w 3-5. miesiącu życia:

• nie skupianie wzroku na zabawkach i nie wyciąganie ręki w ich kierunku;
• brak zainteresowania otoczeniem;
• brak reakcji na odbicie w lustrze;
• nietypowe zachowania, np. kiwanie się lub przechylanie 

Widzenie dziecka w 5-7. miesiącu życia

Dziecko okresie 5-7. miesiąca życia patrzy i obserwuje zabawki pokazywane w całym obszarze pola widzenia, zarówno centralnie jak i peryferyjnie. Rozwija się w tym okresie koordynacja oko-ręka. Dziecko z dużym zaangażowaniem i zainteresowaniem wyrzuca zabawki oraz obserwuje gdzie upadają. W tym czasie zaczyna ono również reagować na zmieniające się wyrazy twarzy najbliższych osób. Doskonali się fiksacja, czyli skupianie wzroku na danym obiekcie oraz rozwija się pamięć wzrokowa. 

Niepokojące objawy w 5-7. miesiącu życia:

• brak lub słaba koordynacja oko-ręka
• brak konwergencji;
• patrzenie jednym okiem.

Widzenie dziecka w 7-12. miesiącu życia

W tym okresie dziecko zaczyna interesować się drobnymi przedmiotami oraz detalami większych obiektów. Odróżnia figury od tła oraz bardzo lubi wszelkie kształty i formy geometryczne. Dziecko jeszcze bardziej interesuje się otoczeniem i przechyla głowę, by spojrzeć w wybranym kierunku. Przygląda się twarzom rodziców, dostrzega zmienne wyrazy twarzy i stara się je naśladować.

Niepokojące objawy w 7-12. miesiącu życia:

• brak zainteresowania nowymi zabawkami;
• nie zauważanie małych przedmiotów, zabawek, np. piłeczek, cukierków;
• brak zainteresowania otoczeniem;
• nie skupianie wzroku na obiektach oddalonych o 1-2 metry;
• nie obserwowanie domowników;
• opóźniona koordynacja ruchów głowy oraz oczu;
• słaby rozwój motoryczny

Rozwój każdego dziecka przebiega w sposób indywidualny, co oznacza, że obserwuje się nieznacznie różnice w widzeniu i zachowaniu dzieci w pierwszych miesiącach życia. Najważniejsza jest zatem kontrola i dokładna obserwacja w warunkach domowych, pierwsza wizyta u specjalisty oraz zgłaszanie ewentualnych niepokojących objawów. 
 

Bibliografia:

1. https://www.aao.org/eye-health/tips-prevention/baby-vision-development-first-year
2. https://www.healthline.com/health/parenting/when-do-newborns-start-to-see#TOC_TITLE_HDR_5