Najczęstsze zaburzenia źreniczne – choroby, które musisz znać
Źrenica to kluczowa struktura znajdująca się w oku – dba o regulację ilości światła, które wpada do jego środka, tym samym zapewniając zdrowie narządu wzroku i komfortowe widzenie. Istnieją jednak pewne choroby, które uniemożliwiają odpowiednią funkcję źrenicy i prowadzą do wystąpienia dolegliwości wzrokowych. Oto najczęstsze zaburzenia źreniczne, które warto poznać.
Spis treści:
- Zaburzenia źreniczne – co to jest źrenica i jaką pełni funkcję?
- Najczęstsze zaburzenia źreniczne – zaburzenia wielkości źrenic
- Najczęstsze zaburzenia źreniczne – zaburzenia reakcji źrenic na światło
- Najczęstsze zaburzenia źreniczne – zaburzenia kształtu źrenic
Zaburzenia źreniczne – co to jest źrenica i jaką pełni funkcję?
Aparycja źrenic może zdradzić nam wiele o stanie zdrowia narządu wzroku, a nawet całego organizmu – tutaj dowiesz się, o czym informuje nas wygląd źrenic. To ważne, aby najpierw poznać jednak funkcję i podstawową anatomię tej struktury, która znajduje się w oczach każdego z nas.
W tęczówce oka, czyli jego kolorowej części, znajduje się naturalny okrągły otwór zwany źrenicą. To właśnie przez niego światło wpada do oka, gdzie przenika aż na siatkówkę, czyli światłoczułą błonę znajdującą się w tylnej części gałki ocznej. Źrenica może zwiększać lub zmniejszać się zależnie od warunków świetlnych, co umożliwia jej regulowanie ilości światła, które wpadnie do oka.
Dostosowanie rozmiaru źrenicy jest możliwe za pomocą mięśni zwieracza i rozwieracza źrenicy, którego ruchy są z kolei kontrolowane przez mózg. W przypadku zdrowych osób, obojga oczu wykazuje się taką samą reakcją na światło, np. – nakierowanie małej lampki na jedno oko będzie skutkowało zwężeniem źrenicy obu z nich. Ten proces nazywamy reakcją pośrednią, lub konsensualną.
Rozszerzone źrenice w ciemnych pomieszczeniach lub po zmroku pozwalają na to, aby do oka wpadła większa ilość światła – dzięki temu jest się w stanie dostrzec większą ilość szczegółów. Zaś w przypadku ostrego światła, np. w bezchmurne południe, zwężenie źrenic pozwala ustrzec przed uszkodzeniem siatkówki oraz przed zaburzeniem, którym jest światłowstręt. Sprawdź, jakie są jego przyczyny.
Rozmiar źrenic zależy jednak nie tylko od natężenia światła, ale i od odległości przedmiotu, na którego się spogląda. Źrenice są najszersze przy patrzeniu w dal, zaś zwężają się np. podczas czytania książki, która znajduje się blisko oczu. Ten mechanizm wspomaga naturalny proces akomodacji.
Najczęstsze zaburzenia źreniczne – zaburzenia wielkości źrenic
Anizokoria – nierówność źrenic
Anizokoria to zaburzenie, które przejawia się niesymetrycznością źrenic. W tym przypadku osłabiona została reakcja pośrednia oczu, która zapewnia taką samą reakcję na światło obojga oczu, nawet gdy bodziec dostał się tylko do jednego z nich. Może być efektem takich problemów jak:
- Uraz oka
- Porażenie nerwu okoruchowego
- Zapalenie tęczówki
Mydriaza – rozszerzenie źrenic
Rozmiar zdrowej źrenicy w normalnym oświetleniu oscyluje zazwyczaj w przedziale 4-6mm. Mydriaza to stan, w którym można zaobserwować rozszerzone źrenice o średnicy większej niż 7 mm, a ich reakcja na ostre światło jest osłabiona. Problem ten występuje w przypadku chorób takich jak m.in.: zespół Adiego. To niegroźne zaburzenie neurologiczne, które zaburza naturalny mechanizm akomodacji oka i odruchu źrenicznego.
Mydriaza może być również efektem następujących chorób i zaburzeń:
- Jaskra
- Uraz oka
- Leki
- Zatrucie ogólnoustrojowe
- Choroba śródmózgowia
Mioza – zwężenie źrenic
Kolejnym i ostatnim zaburzeniem wielkości źrenic jest mioza, czyli znaczne zwężenie źrenicy – ma ona wówczas średnicę nie większą niż 4 mm, nawet w warunkach jasnego światła. Czym może być spowodowana?
- Zespół Hornera
- Leki
- Uraz oka
Najczęstsze zaburzenia źreniczne – zaburzenia reakcji źrenic na światło
Źrenica amaurotyczna
O źrenicy amaurotycznej mowa, gdy jest całkowicie obojętna wobec wszelkich bodźców świetlnych i nie wykazuje się żadną reakcją. Zwykle brak odruchu źrenicznego występuje jednostronnie – wówczas po stronie uszkodzenia występuje również ślepota. W przypadku tego zaburzenia zachowana jest jednak symetria źrenic wraz z odruchem pośrednim. Źrenica amaurotyczna może być efektem uszkodzenia nerwu wzrokowego lub poważnej choroby siatkówki.
Źrenica Wernickiego
Źrenica Wernickiego to specyficzne zaburzenie, w przypadku którego odruch źreniczny jest uszkodzony tylko częściowo. Zwężenie następuje w przypadku oświetlenia oka od strony nosa, jednak brak tego odruchu w przypadku oświetlenia oka od strony skroni. Wówczas występuje również niedowidzenie połowiczne.
Źrenica Marcusa-Gunna
Źrenica Marcusa-Gunna występuje również pod skrótem RAPD – od angielskiego Rapid Afferent Pupillary Defect, czyli względne uszkodzenie drogi dośrodkowej odruchu źrenicznego. Występuje w przypadku uszkodzenia oka, gdy źrenica rozszerza się, zamiast zwężać. Przyczyny tego stanu to częściowe uszkodzenie nerwu wzrokowego czy ciężka choroba siatkówki, która może doprowadzić nawet do utraty wzroku w dotkniętym oku.
Najczęstsze zaburzenia źreniczne – zaburzenia kształtu źrenic
Dyscoria
Dyscoria to termin opisujący nierówność źrenic – jednak nie w kontekście ich wielkości, a kształtu. Wrodzone wady lub urazy mechaniczne mogą doprowadzić do uszkodzenia tęczówki i tym samym zmiany naturalnego, okrągłego kształtu źrenicy. Wówczas jej krawędzie mogą być nierówne, a jej kształt całkowicie zaburzony.
Corectopia
Źrenica naturalnie znajduje się w centralnej części oka – w przypadku corectopii, jej pozycja znacznie odbiega jednak od domyślnej. Wówczas źrenica ulega przesunięciu w bok, górę lub dół tęczówki – najczęściej w wyniku wad wrodzonych. Jest spowodowana przez zmiany w aparacie mięśni lub nerwów oka. Istnieje również związek pomiędzy corectopią a wysoką krótkowzrocznością – sprawdź, co to za wada wzroku i jakie są jej najważniejsze objawy.
Coloboma
Większość zaburzeń kształtu źrenic następuje w wyniku wrodzonych wad oka – tak ma to też miejsce w przypadku stanu zwanego colobomą, w przypadku którego źrenica ma wydłużony, szczelinowy kształt. To zaburzenie jest głównym objawem zespołu kociego oka rozwija się już w okresie prenatalnym. Efekt to nie tylko nietypowy wygląd oczu, ale i osłabiony wzrok.
Źrenica to jedna z głównych struktur, które zapewniają wysoką jakość widzenia. W przypadku regulacji ilości światła wpadającego do oka niezwykle ważne są więc zarówno rozmiar i kształt źrenicy, jak i jej odruch na bodziec. Poznanie tych zaburzeń sprawi, że będziesz w stanie rozpoznać wszelkie objawy odstające od normy i szukać pomocy lekarskiej w odpowiednich momentach.
Bibliografia:
Helmut Wilhelm, Disorders of the pupil, 2011
Colin Tidy, Krishna Vakharia, Pupillary Abnormalities, 2022
Bascom Palmer Eye Institute, Pupillary Abnormalities, 2023
Aki K. Kawasaki, Diagnostic Approach to Pupillary Abnormalities, 2014
Absolwentka Politechniki Wrocławskiej na kierunku Optometria oraz wielu kursów branżowych. Specjalizuje się w badaniu refrakcji wzroku oraz kontaktologii, czyli dobieraniu soczewek kontaktowych miękkich. Od ponad 10 lat pracuje w branży związanej z korekcją wzroku jako optometrysta pracujący w gabinecie. Pomaga pacjentom przeprowadzając badania wad refrakcji, dobierając okulary oraz soczewki kontaktowe.
