Czym jest grzybica oczu - grzybicze zapalenie rogówki?

Grzybicze zapalenie rogówki, znane również jako grzybica oczu, stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia wzroku. Rogówka, pełniąca kluczową rolę w ostrości widzenia, może ulec zakażeniu przez różne gatunki grzybów, co prowadzi do wystąpienia charakterystycznych objawów i powikłań. Wprowadzenie do tego tematu pozwala zgłębić skomplikowaną problematykę diagnostyki, leczenia oraz rokowania w przypadku grzybicy oczu. Dowiedz się czym jest grzybicze zapalenie rogówki!

Najważniejsze informacje:

• Etiologia i patofizjologia grzybiczego zapalenia rogówki
• Obraz kliniczny i objawy grzybiczego zapalenia rogówki
  • Objawy podmiotowe
  • Obraz kliniczny
• Diagnostyka grzybiczego zapalenia rogówki
• Leczenie grzybiczego zapalenia rogówki
• Rokowanie w grzybiczych zapaleniach rogówki

Etiologia i patofizjologia grzybiczego zapalenia rogówki

Grzybicze zapalenie rogówki to infekcja oka, której najczęstszymi patogenami są grzyby pleśniowe, takie jak Fusarium spp., Aspergillus spp., Curvularia spp., oraz drożdżaki z rodzaju Candida spp. Etiologia różni się w zależności od regionu geograficznego, ale grzyby pleśniowe, zwłaszcza Aspergillus sp., są powszechnie identyfikowane jako główny czynnik wywołujący infekcje grzybiczą rogówki na świecie.

Osłabienie naturalnej odporności powierzchni oka, spowodowane urazami rogówki, mikrourazami związanymi z noszeniem soczewek kontaktowych, schorzeniami oka lub wcześniejszymi zabiegami chirurgicznymi, stwarza warunki sprzyjające atakowi grzybów. Patogeny grzybicze dostają się do istoty właściwej rogówki poprzez uszkodzony nabłonek, wywołując martwicę tkanek i intensywną reakcję zapalną. Mykotoksyny i enzymy proteolityczne uwalniane przez te organizmy zaostrzają proces niszczenia zajętych tkanek. Grzyby mogą także penetrować błonę Descemeta, docierając do komory przedniej lub nawet tylnego odcinka gałki ocznej.
 

Obraz kliniczny i objawy grzybiczego zapalenia rogówki

Objawy grzybiczego zapalenia rogówki mogą obejmować:
 

Objawy podmiotowe

• Uczucie ciała obcego w oku,
• Narastający ból oka lub uczucie dyskomfortu,
• Nagłe zamglenie i osłabienie widzenia,
• Silne zaczerwienienie oka,
• Nadmierne łzawienie i obecność wydzieliny w worku spojówkowym,
• Nasilająca się nadwrażliwość na światło,
   

Obraz kliniczny

Objawy nieswoiste:

• Silne poszerzenie naczyń spojówki,
• Ubytek nabłonka rogówki,
• Odczyn zapalny w komorze przedniej oka, często z towarzyszącym poziomem ropy (hypopyon),
• Nacieki ropne istoty właściwej rogówki.
   

Objawy swoiste, charakterystyczne dla grzybiczego zapalenia rogówki:

• Rogówkowy naciek zapalny z pierzastymi granicami o uniesionych brzegach, szorstkiej strukturze i szaro-białym lub szaro-brązowym zabarwieniu,
• Obecność białego pierścienia w obrębie rogówki i zmian satelitarnych w pobliżu granicy pierwotnego ogniska infekcji,
• W zaawansowanych stadiach, ropne zapalenie istoty właściwej rogówki z towarzyszącym przekrwieniem spojówek, zapalenie tęczówki, płytka śródbłonkową lub nawet perforacja rogówki.

W porównaniu z zapaleniem bakteryjnym, objawy grzybiczego zapalenia rogówki mogą być mniej nasilone, ale obecność cech charakterystycznych dla infekcji grzybiczej jest kluczowa dla poprawnej diagnozy i leczenia. Objawy mogą różnić się w zależności od rodzaju patogenu i stadium infekcji.

Diagnostyka grzybiczego zapalenia rogówki

Diagnostyka infekcji grzybiczych gałki ocznej opiera się na wieloetapowym podejściu, które obejmuje dokładnie zebrany wywiad, ocenę kliniczną w lampie szczelinowej, dodatkowe badania okulistyczne (takie jak mikroskopia konfokalna i optyczna tomografia koherentna przedniego odcinka gałki ocznej), a także badania mikrobiologiczne i genetyczne.
 

WYWIAD

Podstawowy wywiad obejmuje czynniki ryzyka, takie jak uraz materiałem organicznym, noszenie soczewek kontaktowych, przewlekła steroidoterapia, choroby oka, zabiegi chirurgiczne rogówki i obniżona odporność.
 

BADANIE MIKROSKOPOWE

Mikroskopia bezpośrednia z zeskrobiny rogówkowej pozwala na obserwację strzępek grzybni lub komórek drożdżaków. 
 

HODOWLA

Próbki są posiewane na podłoża hodowlane, takie jak agar z krwi lub agar sabouraud, umożliwiające wzrost grzybów. Interpretacja wyników hodowli wymaga uwzględnienia kryteriów potwierdzających obecność patogenów.
 

METODY GENETYCZNE

Techniki molekularne, takie jak PCR, umożliwiają szybką identyfikację grzybiczego DNA. Metody te są coraz bardziej popularne ze względu na swoją czułość i specyficzność.
 

MIKROSKOPIA KONFOKALNA

Mikroskopia konfokalna pozwala na obrazowanie struktur rogówki w czasie rzeczywistym, umożliwiając wczesne rozpoznanie grzybiczego zapalenia rogówki oraz monitorowanie skuteczności leczenia.
 

OPTYCZNA TOMOGRAFIA KOHERENTNA

AS-OCT, czyli tomografia przedniego odcinka oka, jest używana do oceny głębokości nacieku zapalnego w różnych warstwach gałki ocznej, pomagając także w monitorowaniu efektów leczenia.
 

Leczenie grzybiczego zapalenia rogówki

Leczenie farmakologiczne:

• Leczenie miejscowe - stosowanie leków miejscowych, takich jak substancje przeciwgrzybicze w postaci kropli do oczu, celem eliminacji infekcji w obrębie rogówki.
• Leczenie doustne - w przypadku zaawansowanych infekcji, istnieje konieczność podawania leków przeciwgrzybiczych doustnie w celu zwalczania infekcji od wewnątrz.
• Iniekcje podspojówkowe - w nielicznych przypadkach ciężkich infekcji stosuje się iniekcje leków przeciwgrzybiczych pod spojówkę oka.
   

Leczenie chirurgiczne

• Mechaniczne usuwanie nacieków - regularne usuwanie mechaniczne nacieków zapalnych w celu ułatwienia penetracji leków przeciwgrzybiczych.
• Keratektomia powierzchowna i biopsja rogówki - procedury chirurgiczne mające na celu usunięcie patogenów grzybiczych i martwego materiału tkankowego, zarówno w celach diagnostycznych, jak i  leczniczych.
• Przeszczep rogówki - w przypadku braku skuteczności leczenia farmakologicznego lub zaawansowanej infekcji, może być konieczny leczniczy przeszczep rogówki.

Rokowanie w grzybiczych zapaleniach rogówki

Rokowanie w grzybiczych zapaleniach rogówki jest złożone i zależy od wielu czynników:

• Rozległość zmian - im większa rozległość zmian stwierdzonych podczas badania początkowego, tym gorsze rokowanie.
• Stan ogólny zdrowia pacjenta - pacjenci z obniżoną odpornością lub leczeni immunosupresyjnie mają gorsze rokowanie.
• Szybkość rozpoznania - szybkość rozpoznania klinicznego i jego potwierdzenie laboratoryjne mają kluczowe znaczenie dla rokowania.

Grzybicze zapalenia rogówki są trudniejsze w leczeniu i mają gorsze rokowanie niż infekcje bakteryjne. Przyczyny tego są różnorodne:

• Trudności diagnostyczne związane z identyfikacją patogenu.
• Opóźnienie w rozpoznaniu etiologii zapalnej, co utrudnia szybkie wdrożenie właściwego leczenia.
• Ograniczone dostępne leki przeciwgrzybicze oraz ich słaba penetracja do gałki ocznej.
• W niektórych przypadkach leczenie farmakologiczne może być niewystarczające, wymagając interwencji chirurgicznych, takich jak przeszczep rogówki.

Odpowiednia diagnostyka przyczyny zapalenia oraz właściwe leczenie są kluczowe dla poprawy rokowania. Współpraca między okulistą a mikrobiologiem odgrywa istotną rolę w ustaleniu odpowiedniego postępowania, co umożliwia wyleczenie zapalenia i zapobiega poważnym konsekwencjom, takim jak utrata wzroku czy utrata gałki ocznej.

Bibliografia:

1. Rymgayłło-Jankowska , B. 2015. Grzybicze zapalenie rogówki. OphthaTherapy. Terapie w okulistyce. 2, 2 (cze. 2015), 123-127.
2. Rymgayłło-Jankowska B, Rakowska E, Haszcz D, et al. Fungal infections of the cornea – diagnostics and management. Klinika Oczna / Acta Ophthalmologica Polonica. 2007;109(4):475-478.
3. Nowik, K. E., Nowik, K., Sulik-Tyszka, B., Wróblewska, M., Izdebska, J., & Szaflik, J. P. (2020). Diagnostyka grzybiczego zapalenia rogówki – aspekty kliniczne. Forum Zakażeń, 11(3), 131–134.