Czy zanieczyszczenie powietrza szkodzi oczom?
Zanieczyszczenie powietrza jest problemem globalnym, który dotyka niemal każdy aspekt zdrowia ludzkiego. Oprócz dobrze znanych skutków związanych z układem oddechowym czy krążeniowym, coraz więcej uwagi poświęca się wpływowi zanieczyszczeń powietrza na zdrowie oczu. Oczy, będąc narządem wyjątkowo wrażliwym i narażonym na bezpośredni kontakt z otoczeniem, są szczególnie podatne na działanie szkodliwych substancji zawartych w powietrzu. W tym artykule omówimy, jak zanieczyszczenia powietrza mogą wpływać na zdrowie oczu oraz jakie są możliwe konsekwencje ekspozycji na nie.
Najważniejsze informacje:
- Oczy jako wrota do organizmu
- Pył zawieszony (PM10) – wróg naszych oczu
- Krótkoterminowe skutki działania zanieczyszczeń powietrza na oczy
- Długoterminowe skutki działania zanieczyszczeń powietrza na oczy
- Wpływ zanieczyszczeń powietrza na film łzowy
- Soczewki kontaktowe a zanieczyszczenie powietrza
- Ochrona oczu przed zanieczyszczeniami powietrza
Oczy jako wrota do organizmu
Narząd wzroku jest jednym z najbardziej wystawionych na działanie czynników środowiskowych. Rogówka, spojówka oraz film łzowy mają stały kontakt z powietrzem, przez co zanieczyszczenia mogą wchodzić w bezpośrednią interakcję z tymi strukturami, zakłócając ich funkcjonowanie. Film łzowy pełni kluczową rolę w ochronie powierzchni oka, nawilżając ją, usuwając zanieczyszczenia i przeciwdziałając infekcjom. Jednak obecność szkodliwych cząsteczek w powietrzu może prowadzić do naruszenia jego równowagi, co skutkuje licznymi problemami, w tym zespołem suchego oka czy zapaleniem spojówek.
Pył zawieszony (PM10) – wróg naszych oczu
Jednym z najgroźniejszych zanieczyszczeń powietrza dla narządu wzroku jest pył zawieszony, zwłaszcza cząstki o średnicy poniżej 10 mikrometrów (PM10). Pył ten, będący częścią składową smogu, może drażnić powierzchnię oka, prowadząc do nadmiernego parowania łez oraz wysychania rogówki i spojówki. Efektem tego może być rozwój zespołu suchego oka, który objawia się uczuciem piasku w oku, zaczerwienieniem, pieczeniem, a nawet bólem. Co więcej, u osób noszących soczewki kontaktowe, problemy te mogą być bardziej nasilone z powodu dodatkowej warstwy, jaką stanowią soczewki, które mogą przyciągać i zatrzymywać zanieczyszczenia.
Krótkoterminowe skutki działania zanieczyszczeń powietrza na oczy
Nawet krótkotrwała ekspozycja na zanieczyszczenia powietrza może wywoływać widoczne objawy. Ozon w warstwie przyziemnej, dwutlenek siarki czy dwutlenek azotu, będące składnikami miejskiego smogu, mogą powodować podrażnienia, prowadząc do zapalenia spojówek. Objawy takie jak zaczerwienienie oczu, pieczenie, łzawienie czy niewyraźne widzenie mogą pojawić się już po kilku godzinach przebywania w zanieczyszczonym środowisku. W wyniku tych reakcji ochronnych, organizm stara się usunąć szkodliwe substancje poprzez zwiększenie produkcji łez oraz częstsze mruganie, co jednak nie zawsze przynosi oczekiwaną ulgę.
Długoterminowe skutki działania zanieczyszczeń powietrza na oczy
Długotrwała ekspozycja na zanieczyszczenia powietrza może prowadzić do poważniejszych problemów zdrowotnych, w tym trwałych uszkodzeń oczu. Badania opublikowane w British Journal of Ophthalmology wskazują na związek pomiędzy długotrwałym narażeniem na zanieczyszczenia powietrza a zwiększonym ryzykiem rozwoju zwyrodnienia plamki żółtej związanego z wiekiem (AMD). Według tych badań, mieszkańcy obszarów o wysokim stopniu zanieczyszczenia powietrza mają o 8% wyższe ryzyko rozwoju AMD w porównaniu do osób mieszkających w rejonach o lepszej jakości powietrza.
Inne badania sugerują również, że zanieczyszczenia powietrza mogą przyczyniać się do rozwoju zaćmy oraz jaskry. Zaćma, charakteryzująca się zmętnieniem soczewki oka, może być związana z przewlekłą ekspozycją m.in. na promieniowanie ultrafioletowe (UV) oraz szkodliwe substancje chemiczne zawarte w powietrzu. Jaskra natomiast, której przyczyną jest zwiększone ciśnienie wewnątrzgałkowe prowadzące do uszkodzenia nerwu wzrokowego, może być wywołana przez ograniczenie przepływu krwi w oczach na skutek działania toksyn.
Wpływ zanieczyszczeń powietrza na film łzowy
Film łzowy, składający się z trzech warstw – wodnej, tłuszczowej i śluzowej – pełni niezbędną funkcję w ochronie i nawilżaniu powierzchni oka. Każda z tych warstw ma swoje specyficzne zadania:
- wodna odpowiada za nawilżenie,
- tłuszczowa za utrzymanie stabilności łez na powierzchni oka,
- śluzowa za równomierne rozprowadzenie filmu łzowego.
Niestety, zanieczyszczenia powietrza, takie jak pyły zawieszone, dym czy szkodliwe gazy, mogą zakłócać delikatną równowagę tych warstw. Wpływają one na zmniejszenie ilości oraz jakości łez, co prowadzi do ich nadmiernego parowania i wysychania powierzchni oka.
Zaburzenie filmu łzowego objawia się uczuciem pieczenia, kłucia, uczuciem ciała obcego w oku, a także nadmiernym zmęczeniem oczu. Te symptomy, choć początkowo mogą wydawać się przejściowe, z czasem mogą przerodzić się w przewlekłe dolegliwości. Jeśli problem nie zostanie odpowiednio wcześnie rozpoznany i podjęte zostaną działania terapeutyczne, może dojść do rozwoju zespołu suchego oka, który znacząco obniża jakość życia, powodując chroniczny dyskomfort i pogorszenie widzenia. W obliczu rosnącego zanieczyszczenia powietrza, ochrona filmu łzowego staje się więc kluczowym elementem dbania o zdrowie oczu. Regularne stosowanie kropli nawilżających oraz unikanie długotrwałej ekspozycji na zanieczyszczone powietrze mogą pomóc w utrzymaniu zdrowia oczu.
Soczewki kontaktowe a zanieczyszczenie powietrza
W kontekście zanieczyszczenia powietrza najlepszym wyborem dla użytkowników szkieł kontaktowych są soczewki jednodniowe. Są one codziennie wymieniane na nowe, co minimalizuje ryzyko gromadzenia się zanieczyszczeń, drobnoustrojów i osadów na ich powierzchni. Dzięki codziennej wymianie soczewek unikamy problemów związanych z gromadzeniem się zanieczyszczeń, które mogą osadzać się na nich podczas ich dłuższego użytkowania. Soczewki jednodniowe oferują najwyższy poziom higieny, co jest szczególnie ważne w miejscach o wysokim poziomie zanieczyszczeń powietrza.
Ochrona oczu przed zanieczyszczeniami powietrza
Istnieje wiele sposobów, aby chronić oczy przed negatywnym wpływem zanieczyszczenia powietrza.
- W dniach o wysokim poziomie zanieczyszczeń zaleca się ograniczenie przebywania na świeżym powietrzu, zwłaszcza w godzinach szczytu, kiedy stężenie smogu jest największe.
- Noszenie okularów przeciwsłonecznych oraz okularów korekcyjnych może stanowić fizyczną barierę, która chroni oczy przed bezpośrednim kontaktem z zanieczyszczeniami.
- Osoby noszące soczewki kontaktowe powinny rozważyć stosowanie jednodniowych soczewek, które są mniej narażone na gromadzenie się zanieczyszczeń, ponieważ codziennie zakładana jest nowa, czysta para.
- Częste używanie sztucznych łez, zwłaszcza tych z kwasem hialuronowym, pomaga nawilżyć oczy i zredukować dyskomfort.
- Warto również pamiętać o utrzymaniu odpowiedniego poziomu nawodnienia organizmu, ponieważ spożywanie dużych ilości wody wspomaga produkcję łez.
- W domach i biurach, gdzie spędzamy znaczną część dnia, zaleca się stosowanie oczyszczaczy powietrza, które usuwają zanieczyszczenia z wnętrz.
Bibliografia:
- Łatka, Paulina & Nowakowska, Dominika & Nowomiejska, Katarzyna & Rejdak, Robert. (2018). How air pollution affects the eyes — a review. Ophthalmology Journal. 3. 58-62. 10.5603/OJ.2018.0032.
- Lin CC, Chiu CC, Lee PY, et al. The Adverse Effects of Air Pollution on the Eye: A Review. Int J Environ Res Public Health. 2022;19(3):1186. Published 2022 Jan 21. doi:10.3390/ijerph19031186
- Chua SYL, Warwick A, Peto T on behalf of The UK Biobank Eye and Vision Consortium, et al Association of ambient air pollution with age-related macular degeneration and retinal thickness in UK Biobank, British Journal of Ophthalmology 2022;106:705-711.
- https://www.allaboutvision.com/eye-care/eye-health/can-air-pollution-affect-your-eyes/
Absolwentka Politechniki Wrocławskiej na kierunku Optometria oraz wielu kursów branżowych. Specjalizuje się w badaniu refrakcji wzroku oraz kontaktologii, czyli dobieraniu soczewek kontaktowych miękkich. Od ponad 10 lat pracuje w branży związanej z korekcją wzroku jako optometrysta pracujący w gabinecie. Pomaga pacjentom przeprowadzając badania wad refrakcji, dobierając okulary oraz soczewki kontaktowe.
