Oparzenie chemiczne oka – jakie to? Co robić?
Oparzenie chemiczne oka to poważny uraz, który może prowadzić do trwałego uszkodzenia wzroku, a nawet ślepoty. Jest to stan wymagający natychmiastowej interwencji medycznej. Zrozumienie przyczyn, objawów oraz sposobów leczenia jest kluczowe dla minimalizacji skutków takiego urazu.
Najważniejsze informacje:
- Czym jest oparzenie chemiczne?
- Jak często dochodzi do oparzeń chemicznych oczu?
- Przyczyny i klasyfikacja chemicznych oparzeń oczu
- Objawy chemicznych oparzeń oczu
- Leczenie oparzeń chemicznych oka
Czym jest oparzenie chemiczne?
Oparzenie chemiczne oka to uraz spowodowany kontaktem z substancją chemiczną, która uszkadza tkanki powierzchniowe oraz, w cięższych przypadkach, wewnętrzne struktury oka. Może zdarzyć się zarówno w miejscu pracy, jak i w domu. Szczególnie narażeni są pracownicy przemysłowi, którzy mają codzienny kontakt z chemikaliami lub żrącymi substancjami. Jednak zagrożenie istnieje także w codziennych sytuacjach domowych. Środki czyszczące, takie jak preparaty do udrażniania rur, czyszczenia WC, a nawet płyny do prania czy płukania tkanin, mogą spowodować poważne uszkodzenia oka. Dlatego tak ważne jest, aby wiedzieć, jakie kroki należy podjąć natychmiast po kontakcie z niebezpieczną substancją, zanim jeszcze dotrzemy do szpitala.
Jak często dochodzi do oparzeń chemicznych oczu?
Oparzenia oczu stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia i wzroku, a ich częstość występowania jest alarmująco wysoka. Stanowią one 7-18% wszystkich urazów oczu zaopatrywanych na szpitalnych oddziałach ratunkowych. Co więcej, ponad 80% z tych przypadków to oparzenia chemiczne, co podkreśla wagę tego problemu w kontekście urazów oczu.
Ciężkość oparzenia zależy od rodzaju substancji chemicznej, czasu kontaktu z okiem oraz szybkości i skuteczności podjętych działań ratunkowych. Uszkodzenia najczęściej dotyczą rogówki, spojówki oraz czasami wewnętrznych struktur oka, takich jak soczewka.
Przyczyny i klasyfikacja chemicznych oparzeń oczu
Chemiczne oparzenia oczu mogą zdarzyć się zarówno w miejscu pracy, jak i w domu. W przemyśle wykorzystywane są różnorodne chemikalia, które mogą stanowić zagrożenie dla oczu. W domu natomiast źródłem ryzyka są środki czyszczące i inne produkty gospodarstwa domowego.
Oparzenia chemiczne oczu dzielą się na trzy główne kategorie:
- oparzenia alkaliczne,
- oparzenia kwasowe,
- oparzenia wywołane substancjami drażniącymi.
Oparzenia alkaliczne
Oparzenia alkaliczne są najbardziej niebezpieczne, ponieważ substancje o wysokim pH (powyżej 7) mogą przenikać przez powierzchnię oka, powodując poważne uszkodzenia zarówno zewnętrznych, jak i wewnętrznych struktur oka. Wysokie pH sprawia, że alkalia mają zdolność głębokiej penetracji tkanek, co może prowadzić do uszkodzenia rogówki, spojówki, a nawet soczewki.
Do typowych substancji alkalicznych należą wodorotlenki amonu, potasu i wapnia, magnez oraz ługi. Są one obecne w nawozach, środkach do czyszczenia odpływów, piekarników oraz w cementach. Uszkodzenia spowodowane przez te substancje mogą prowadzić do trwałej utraty wzroku.
Oparzenia kwasowe
Oparzenia kwasowe są wywoływane przez substancje o niskim pH (poniżej 7). Choć zazwyczaj są mniej groźne niż oparzenia alkaliczne, również mogą powodować poważne uszkodzenia oka, zwłaszcza jeśli kontakt z substancją chemiczną trwa długo. Kwasowe oparzenia mogą prowadzić do uszkodzeń rogówki i innych struktur przedniej części oka, ale zazwyczaj nie penetrują tak głęboko jak alkalia. Kwas fluorowodorowy jest wyjątkiem, ponieważ jest równie niebezpieczny jak substancje zasadowe.
Typowe kwasy powodujące oparzenia to:
- kwas siarkowy,
- solny,
- azotowy,
- octowy,
- chromowy,
- fluorowodorowy.
Substancje te znajdują się w akumulatorach samochodowych, środkach do polerowania szkła oraz octach.
Substancje drażniące
Substancje drażniące mają neutralne pH (około 7) i powodują głównie dyskomfort bez poważnych uszkodzeń. Choć te substancje mogą wywoływać znaczny ból i podrażnienie, zwykle nie prowadzą do trwałych uszkodzeń oka.
Do tej kategorii należy większość detergentów domowych oraz gaz pieprzowy. Przykłady obejmują mydła, szampony i inne produkty czystości.
Objawy chemicznych oparzeń oczu
Objawy oparzenia chemicznego mogą się różnić w zależności od substancji chemicznej, ale typowe symptomy to:
- Ból i pieczenie,
- Zaczerwienienie i podrażnienie,
- Łzawienie,
- Niemożność utrzymania otwartych oczu,
- Uczucie ciała obcego w oku,
- Obrzęk powiek,
- Rozmazany obraz,
- blada, biała spojówka i rogówka.
W przypadku poważniejszych oparzeń mogą wystąpić komplikacje, takie jak perforacja rogówki, owrzodzenie rogówki, zaćma, jaskra, uszkodzenie siatkówki i utrata oka.
Leczenie oparzeń chemicznych oka
Leczenie oparzeń chemicznych oka jest procesem wieloetapowym i wymaga natychmiastowej reakcji. Kluczowym elementem pierwszej pomocy jest szybkie i dokładne wypłukanie z oka substancji chemicznej, która spowodowała oparzenie.
Pierwsza pomoc
Najlepszym środkiem do płukania oka jest zbuforowany roztwór Ringera, jednak w przypadku jego braku stosuje się izotoniczny roztwór soli fizjologicznej. W sytuacji braku tych roztworów, należy jak najszybciej rozpocząć płukanie oka czystą, zimną wodą. Płukanie powinno być przeprowadzone tak, aby uniknąć przenoszenia substancji chemicznej do drugiego oka. Najlepiej obrócić głowę tak, by zdrowe oko znajdowało się nad chorym i skierować strumień wody do wewnętrznego kącika, od strony nosa.
Najbardziej efektywnym sposobem jest użycie prysznica, aby nie tracić cennego czasu. Alternatywnie można polewać oko z otwartej butelki. Zaleca się co najmniej 20 minut intensywnego płukania i kontynuowanie go w trakcie transportu do szpitala. W przypadku obecności cząstek stałych w oku, konieczne jest odwrócenie powieki i ich usunięcie.
Pierwsza pomoc przy chemicznym oparzeniu oka:
- Płucz oko wodą lub sterylnymi płynami w dużej ilości przez co najmniej 20 minut.
- Jeśli jedno oko uległo poparzeniu, obróć głowę bokiem, tak aby zdrowe oko znajdowało się wyżej. W ten sposób, płucząc poparzone oko, unikniesz przenoszenia substancji chemicznych.
- Użyj palców, aby rozchylić powieki. Upewnij się, że nie ma na nich śladów substancji chemicznej.
- Jeśli nosisz soczewki kontaktowe, zdejmij je jak najszybciej.
- Przekaż personelowi medycznemu informacje na temat substancji chemicznej, która spowodowała oparzenie.
Transport i dalsze leczenie
Transport do ośrodka specjalistycznego powinien odbywać się dopiero po długotrwałym płukaniu oka. Błąd stanowi transport bez uprzedniego płukania, ponieważ natychmiastowe rozcieńczenie i usunięcie substancji chemicznej jest kluczowe dla minimalizacji uszkodzeń.
W szpitalu dalsze leczenie zależy od stopnia uszkodzenia gałki ocznej. Kontynuuje się płukanie oka, monitorując pH płynu łzowego, co pozwala ocenić skuteczność usuwania substancji chemicznej. W celu zmniejszenia stanu zapalnego i ryzyka zakażenia bakteryjnego, stosuje się leczenie przeciwzapalne i antybiotykoterapię. W przypadkach podwyższonego ciśnienia wewnątrzgałkowego, podejmuje się działania mające na celu jego obniżenie.
Interwencje chirurgiczne
W zależności od stopnia i rodzaju uszkodzeń, leczenie może wymagać interwencji chirurgicznych. Może to obejmować rekonstrukcję powierzchni oka, przeszczepienie rogówki lub spojówki czy naszycie błony owodniowej. Te zaawansowane procedury mają na celu przywrócenie funkcji i struktury oka, a także zapobieganie dalszym powikłaniom.
Leczenie oparzeń chemicznych oka jest skomplikowanym procesem, który wymaga zarówno natychmiastowej pierwszej pomocy, jak i zaawansowanej opieki medycznej w warunkach szpitalnych, aby zminimalizować ryzyko trwałych uszkodzeń i utraty wzroku.
Bibliografia:
- https://eyewiki.org/Chemical_(Alkali_and_Acid)_Injury_of_the_Conjunctiva_and_Cornea
- https://www.webmd.com/eye-health/chemical-eye-burns
- https://www.betterhealth.vic.gov.au/health/conditionsandtreatments/eye-injuries-chemical-burns
- https://www.mp.pl/pacjent/okulistyka/urazyoka/122790,oparzenie-chemiczne-oka
Absolwentka Politechniki Wrocławskiej na kierunku Optometria oraz wielu kursów branżowych. Specjalizuje się w badaniu refrakcji wzroku oraz kontaktologii, czyli dobieraniu soczewek kontaktowych miękkich. Od ponad 10 lat pracuje w branży związanej z korekcją wzroku jako optometrysta pracujący w gabinecie. Pomaga pacjentom przeprowadzając badania wad refrakcji, dobierając okulary oraz soczewki kontaktowe.
