Goniotomia oka – czym jest? Kiedy się przeprowadza?

Goniotomia oka to jedna z metod leczenia jaskry, szczególnie ceniona w przypadkach jaskry wrodzonej u dzieci, choć znajduje również zastosowanie u dorosłych. Jest to mikroinwazyjna operacja, której celem jest obniżenie ciśnienia wewnątrzgałkowego, co pozwala zapobiec postępowi choroby i chronić wzrok pacjenta. W jakich sytuacjach stosuje się goniotomię? Jak dokładnie przebiega zabieg i jakie są jego efekty? W niniejszym artykule przybliżymy najważniejsze informacje na temat tej metody oraz wyjaśnimy, kiedy jest ona zalecana.

Najważniejsze informacje:

• Czym jest goniotomia oka?
• Wskazania do przeprowadzenia goniotomii
  • Goniotomia u dzieci
  • Goniotomia u dorosłych
• Przeciwwskazania do przeprowadzenia goniotomii
• Jak przebiega zabieg goniotomii? 
• Zalety goniotomii
• Wady i powikłania goniotomii

Czym jest goniotomia oka?

Goniotomia to mikroinwazyjna operacja oczu (tzw. MIGS - Microinvasive Glaucoma Surgery), która polega na nacięciu struktur w obrębie kąta tęczówkowo-rogówkowego oka. Głównym celem zabiegu jest poprawa odpływu cieczy wodnistej z oka, co prowadzi do obniżenia ciśnienia wewnątrzgałkowego. Nacięcie to jest wykonywane w przedniej części oka, dokładnie w kącie, w którym spotykają się rogówka i tęczówka. Tędy płyn wewnątrzgałkowy przemieszcza się z przedniej komory oka do układu drenażowego.

Warto podkreślić, że jaskra to przewlekła choroba, która prowadzi do stopniowego uszkodzenia nerwu wzrokowego w wyniku podwyższonego ciśnienia w oku. Nieleczona, może prowadzić do trwałej utraty wzroku. Goniotomia nie przywraca utraconego wzroku, ale zapobiega dalszemu pogłębianiu się zmian i uszkodzeń w oku.
 

Wskazania do przeprowadzenia goniotomii

Goniotomia u dzieci

Pierwotnie goniotomia była stosowana głównie u dzieci z jaskrą wrodzoną. W takich przypadkach zabieg przeprowadza się u dzieci w wieku od 1 miesiąca do 2 lat. Wrodzona jaskra to rzadka, ale poważna choroba, w której anomalia kąta rogówkowo-tęczówkowego powoduje, że odpływ płynu z oka jest zaburzony, co prowadzi do podwyższenia ciśnienia śródgałkowego.
 

Goniotomia u dorosłych

Choć goniotomia była historycznie stosowana głównie u dzieci, postęp w dziedzinie minimalnie inwazyjnej chirurgii jaskry pozwolił na rozszerzenie jej zastosowania również na dorosłych pacjentów. U dorosłych goniotomię stosuje się w przypadku różnych postaci jaskry otwartego kąta, szczególnie u tych pacjentów, u których farmakologiczne metody leczenia nie przynoszą wystarczającej poprawy. Goniotomia może być stosowana samodzielnie lub w połączeniu z innymi zabiegami, takimi jak operacja zaćmy.
 

Przeciwwskazania do przeprowadzenia goniotomii

Nie zawsze możliwe jest przeprowadzenie goniotomii. Główne przeciwwskazania obejmują:

• Zmętnienie rogówki – uniemożliwia to dokładne przeprowadzenie operacji, ponieważ chirurg nie może zobaczyć struktur kąta tęczówkowo-rogówkowego.
   
• Beztęczówkowość – brak tęczówki zwiększa ryzyko uszkodzenia soczewki, co czyni operację niebezpieczną.
   
• Zaawansowane blizny w obrębie kąta tęczówkowo-rogówkowego – goniotomia jest mało skuteczna w przypadku rozległych zrostów.
   

Jak przebiega zabieg goniotomii? 

Przygotowanie do zabiegu
Zabieg goniotomii przeprowadza się w sali operacyjnej, zazwyczaj w znieczuleniu miejscowym. W przypadku małych dzieci, wykonywany jest w znieczuleniu ogólnym. Przed operacją zaleca się zastosowanie kropli, które zwężają źrenicę. Operacja wykonywana jest pod mikroskopem operacyjnym przy użyciu specjalistycznych soczewek, takich jak soczewka Barkana czy soczewka irygacyjna Worsta. Tego rodzaju soczewki pozwalają na precyzyjne uwidocznienie kąta rogówkowo-tęczówkowego i beleczkowania, które jest celem nacięcia.
 

Przebieg operacji
Chirurg wykonuje małe nacięcie w rąbku rogówki, przez które wprowadza do przedniej komory oka cienki, precyzyjny nóż. Kluczowym elementem operacji jest delikatne nacięcie tkanki beleczkowej, co pozwala na poprawienie odpływu płynu z oka. W trakcie operacji chirurg może zastosować substancje wiskoelastyczne, które pomagają pogłębić komorę przednią i lepiej uwidocznić strukturę kąta rogówkowo-tęczówkowego.

Zakres nacięcia obejmuje zazwyczaj 120° kąta rogówkowo-tęczówkowego. Mimo że zabieg wydaje się skomplikowany, jest relatywnie szybki – trwa zazwyczaj około 20-30 minut.
 

Skuteczność goniotomii
Goniotomia charakteryzuje się wysoką skutecznością, zwłaszcza w leczeniu dzieci z wrodzoną jaskrą. Statystyki pokazują, że u 80-90% dzieci poddanych temu zabiegowi ciśnienie śródgałkowe obniża się do bezpiecznego poziomu. Ważne jest jednak, aby zabieg był przeprowadzany w odpowiednim wieku – najlepsze wyniki uzyskuje się u dzieci w wieku od 1 miesiąca do 2 lat.

U dorosłych, choć goniotomia nie jest tak popularna jak u dzieci, to dzięki postępowi w technologii jej skuteczność rośnie. Pacjenci dorośli mogą liczyć na obniżenie ciśnienia śródgałkowego o 20-30%, co w wielu przypadkach pozwala na zmniejszenie liczby stosowanych kropli na jaskrę.

Zalety goniotomii

Goniotomia ma wiele zalet, zwłaszcza w porównaniu z innymi, bardziej inwazyjnymi metodami leczenia jaskry. Przede wszystkim jest to metoda minimalnie inwazyjna, co oznacza, że ryzyko powikłań jest stosunkowo niskie. W trakcie operacji nie dochodzi do nacięcia spojówki, co minimalizuje ryzyko powstawania przetok filtracyjnych oraz innych powikłań, takich jak zakażenia czy hipotonia (zbyt niskie ciśnienie w oku).

Inną zaletą jest fakt, że operacja nie powoduje znacznego obniżenia ciśnienia śródgałkowego w trakcie zabiegu. Ma to szczególne znaczenie w przypadku dzieci, u których struktury oka są bardzo elastyczne i w wyniku nadmiernego spadku ciśnienia dojść mogłoby do zapadnięcia się przedniej komory.
 

Wady i powikłania goniotomii

Jednym z głównych ograniczeń goniotomii jest fakt, że u części pacjentów konieczne jest powtórzenie zabiegu, ponieważ efekt obniżenia ciśnienia śródgałkowego może być czasowy.

Choć goniotomia jest stosunkowo bezpiecznym zabiegiem, jak każda operacja, niesie ze sobą pewne ryzyko powikłań. Do najczęstszych z nich należą:

• Krwawienie z tęczówki – W trakcie zabiegu może dojść do krwawienia z naczyń podstawy tęczówki. Zazwyczaj krwotok ten jest niewielki i samoistnie się resorbuje.
   
• Uszkodzenie soczewki – Ryzyko to jest większe u bardzo małych dzieci, u których komora przednia oka jest płytka. 
   
• Oderwanie podstawy tęczówki – Jest to rzadkie powikłanie, które może prowadzić do trwałych uszkodzeń oka.

Bibliografia:

1. http://www.okulistykadziecieca.pl/images/M._Prost_WSP%C3%93%C5%81CZESNE_METODY_OPERACYJNE_JASKRY_WRODZONEJ_PIERWOTNEJ_Standart.pdf
2. https://my.clevelandclinic.org/health/procedures/goniotomy
3. https://www.willseye.org/goniotomy-2/
4. https://www.aao.org/eyenet/article/goniotomy-makes-a-comeback-in-adults
5. https://www.reviewofophthalmology.com/article/surgical-pearls-for-goniotomy